In de weken waarin Klaas Dijkhoff en zijn reclamegoeroe plannen smeedden om kiezers voor de VVD te winnen liet een Zweeds meisje van vijftien de wereld kennis maken met een nieuw verschijnsel: spijbelstaken.
Greta Thunberg besloot haar dagen niet meer op school door te brengen, maar op de stoep van het Zweedse parlementsgebouw, waar ze ostentatief ging zitten spijbelen. Daarmee wilde ze politici aansporen om de in Parijs gemaakte afspraken over het indammen van de co2 uitstoot na te komen. Het meisje met de vlechten inspireerde wereldwijd duizenden scholieren. Ook wij hebben sinds kort een klimaatstaker: Lilly van 10, jeugdambassadeur van Plastic Pollutes, die in Zeist van bestuurders vraagt harder aan de knoppen te draaien dan ze tot nu toe hebben gedaan. En binnenkort staat er ook bij ons een landelijke spijbelstaking op stapel.
Greta is inmiddels een graag geziene gast bij belangrijke gelegenheden. Ze was een van de sprekers bij de Klimaatconferentie van de VN in Polen. Tijdens het World Economic Forum in Davos schoof ze aan naast popsterren als will. i. am en Bono. Toen ze de aanwezigen -voornamelijk CEO’s van bedrijven en banken, onder wie de voormalige baas van Goldman Sachs – toesprak deed ze dat zonder een grammetje meel in de mond. Aan het eind van haar speech zei ze: “Er zijn mensen, bedrijven en vooral beleidsmakers die precies hebben geweten welke onbetaalbare waarden ze hebben geofferd om onvoorstelbare hoeveelheden geld te kunnen blijven verdienen. En ik denk dat velen van u hier vandaag aanwezig, tot die groep mensen behoren”.
Na de toespraak, zo wil de overlevering, viel er een ongemakkelijke stilte. Die bankmannen hadden, denk ik, het liefst hard weg willen lopen. Zo ongeveer zoals politieagenten deden, als ze oog in oog stonden met die àndere jonge Zweedse met vlechten. Pippi L. had in dat soort situaties de gewoonte om breed grijnzend haar paard Witje boven haar hoofd te tillen. Daarmee onderstreepte ze haar eigen kracht, maar meer nog het gestuntel van de mannen die haar van de straat hadden moeten moeten plukken.
Dàt is wat de meiden eigenlijk doen. Greta, Lilly en Anuna (de Belgische roergangster) tarten politici die kiezers bang maken om ze voor zich te winnen. Want sinds seks uit is verkoopt angst beter dan ooit. En dus hoorden we partijleiders riedels afsteken, die qua doorzichtigheid niet onder doen voor die superdunne panties die je alleen met speciale handschoentjes kunt aantrekken. Dijkhoff maakte het het bontst met opmerkingen als: “de mensen moeten niet gaan denken dat ze straks geen vlees meer mogen eten”, en: “straks denken de mensen dat ze niet meer met het vliegtuig op vakantie mogen”. De spreekstalmeester van de VVD koos de piste van de Telegraaf om zijn soundbites te etaleren, want onder de lezers van dat dagblad zitten zijn (potentiële) kiezers. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2015 stemde 25% van hen op de PVV, en 24% op de VVD. Procenten afsnoepen van de PVV – dat was het strategische doel achter het interview, maar de warme vriendschap speelde ongetwijfeld ook een rol. De Telegraaf is immers nooit te beroerd nog wat extra lucht te pompen in de luchtballonnen die Klaas zo graag oplaat. “Angelsaksische spektakelleegte” noemde Tom-Jan Meeus dat onlangs in het NRC. Voorstellen doen die politiek onhaalbaar en dus inhoudsloos zijn, maar wel veel buzz genereren. Trump doet het. Boris Johnson doet het. Maar de ‘mensen in het land’ (Wiegel) hebben er niks aan.
Zou die reclamemeneer van de VVD nou echt niet snappen dat al dat zenden, ook al is het allemaal vorm en beeld, toch heel erg achterhaald is? Zó 1992?
1992 geldt als beginjaar van de generatie waar Greta, Anuna en Lilly deel van uitmaken. In marketingkringen worden ze Generatie Z genoemd, en ook wel ‘digital natives’, omdat ze zo ongeveer in de wieg al een smartphone leerden bedienen.
Ze grijpen naar het middel van de staking omdat ze gehoord willen worden maar geen stemrecht hebben. Ze zijn ruimdenkend, maatschappelijk betrokken en ondernemend. Ze maken zich zorgen om de toekomst. Hún toekomst en die van generaties na hen. Ze verkiezen beleid boven luchtballonnen.
De Belgische stakers vertelden aan de Volkskrant dat ze geen of nauwelijks vlees eten. Niet zo nodig een (eigen) auto hoeven. Geen plastic flesjes kopen. Bereid zijn minder te vliegen.
Greta was 30 uur onderweg naar Davos. Ze nam de trein.
Ze doen dus precies die dingen, uit zichzelf, waar Dijkhoff mensen bang voor wil maken. En het mooie is: nu moeten ze nog staken, maar over een paar jaar mogen ze stemmen. Vast niet op de VVD .