In wijken waar de meeste mensen in sociale huurwoningen wonen is er te weinig cement om de boel bij elkaar te houden. Dat is de strekking van het onderzoek dat het bureau RIGO deed in opdracht van Aedes, de woningcorporatiekoepel.
Moerwijk is zo’n wijk.
Volgens RIGO wonen er te veel kwetsbare mensen. Dat zijn mensen met weinig geld en veel problemen. Ze hebben meer chronische aandoeningen, meer schulden, zijn vaker verslaafd en vaker psychisch ziek. Voor veel bewoners is het leven zo ingewikkeld dat ze niet ook nog een beetje om kunnen kijken naar de bejaarde buurvrouw verderop in de straat. Iets wat ze vroeger wèl deden.
Maggiconcept
Als oplossing kiest Aedes voor het Maggiconcept: bestaande bewoners mengen met nieuwe. Met àndere mensen, voor wie het leven niet zo ingewikkeld is. Met bétere mensen dus eigenlijk. Mensen met middeninkomens of meer. Want zo’n mix tussen kwetsbare mensen en betere mensen bevordert de leefbaarheid.
Waar ze aan voorbijgaan is dat juist arme mensen beter voor elkaar zorgen dan rijke(re).* ‘Nabuurschap’ is niet alleen Twents, maar ook de praktijk in arbeiderswijken van grote steden. Mensen die het niet zo breed hebben moeten het van elkaar hebben. Het is een mechanisme van lang voor de verzorgingsstaat dat pas recent is doodgebloed. Murw geslagen door slechte beleidskeuzes van de afgelopen jaren. Ik denk dat we het weer tot leven kunnen wekken. En dat dan het cement in de wijken terugkeert.
De vraag is alleen: hoe.
Betutteling en barmhartigheid
Een antwoord is: ophouden met kul over zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. Daarvoor in de plaats: meer betutteling. Een ouderwets woord voor gedragsbeïnvloeding. En ook: meer empathie. Een modern woord voor barmhartigheid.
Minder aanbod
Als de gezondheid van Moerwijkers verbetert zitten ze niet alleen strakker maar ook beter in hun vel. Dat zou goed zijn voor onderlinge relaties. Het zou bovendien aardig wat opleveren aan uitgespaarde zorgkosten.
Zo’n Preventieakkoord is leuk, maar gaat uit van aannames –zelfredzaamheid, vrije wil e.d- waar ze in de sociale psychologie de slappe lach van krijgen. Want: loop langs een snackbar en je krijgt trek in een patatje mayo. Dat gebeurt onbewust: 95% van wat we doen, doen we op de automatische piloot. Daar kun je op inspelen. De eenvoudigste manier om dat te doen is ingrijpen in het aanbod. Bijvoorbeeld door dat van frikadellen, broodjes Dönner en Kapsalon** (de Moeder der Transvetrijke Snelle Happen) te beperken. Ik schat in dat de snackbardichtheid in Moerwijk hoger is dan die van yogastudio’s rond De Fred***. Dat roept de vraag op waarom coffeeshops in de omgeving van scholen verboden zijn terwijl snackbars zich ongebreideld mogen vestigen in wijken waar mensen er fysiek en mentaal slecht aan toe zijn. Een snackbarquotum. Is dat een idee?
Ook de betaalmogelijkheden van postorderbedrijven zouden kunnen worden beperkt. Moerwijkbewoonster Angelique Landmeter, geportretteerd door het Algemeen Dagblad (24.11.18) verbaast zich over het gemak waarmee zij met haar minimuminkomen kon blijven bestellen bij Wehkamp. Ze kwam niet voor niets in de schuldsanering terecht. Uitgesteld betalen is juist voor arme mensen wat een magneet is voor ijzervijlsel. Dat komt volgens psycholoog Eldar Sharif (Princeton Universiteit) doordat breinen van armen een beperkte(re) bandbreedte hebben. Hun hersens zijn zo bezig met het oplossen van korte termijn sores dat het denken over de lange termijn erbij inschiet. Daarom zijn het mensen zoals Angelique – “altijd druk en chaotisch in haar hoofd”- die in de postorderval lopen.
Meer warmte, meer aandacht
Overheidsinstanties lijken steeds meer in de greep van het rigide ‘Regels zijn regels’ denken. Voor persoonlijke omstandigheden is weinig oog. Het gevolg is dat er scheutig wordt gestraft, bijvoorbeeld met inhoudingen op de bijstandsuitkering. Voor iemand die al stress heeft door een betalingsachterstand, kan dat het laatste duwtje richting moeras zijn. Het gebrek aan empathie is ook nog eens de perfecte voedingsbodem voor het wantrouwen t.a.v. overheid en politiek. Terwijl er vertrouwen van bewoners nodig is om Moerwijk uit het slop te trekken.
Vertrouwen is ook het toverwoord als het gaat om hulpverleners. Volgens RIGO moet er meer ‘bemoeizorg’ komen in wijken zoals Moerwijk. Ook Anneke Landmeter wil “meer maatschappelijk werkers, die mensen thuis echt helpen. Die echt komen vragen wat de mensen nodig hebben”.
In Rotterdam doen ze dat al, samen met het Erasmus MC. Hoogleraar Semiha Denktas denkt na over manieren waarop ze mensen gezonder kan laten leven door hun gedrag een duwtje in de goede richting te geven. Om uit te vissen wat er speelt organiseert ze groepsoverleggen met zorgverleners en bewoners. Zo is de dagelijkse praktijk van de buurt de Pokon voor de wetenschap.
Bewoners invliegen van buiten? Met de nodige inspanning worden Moerwijkers zelf de betere bewoners die Aedes zo graag hebben wil. Gaan ze weer doen wat ze deden. En is er weer genoeg cement om de wijk bij elkaar te houden.
-Monique
* Op 23 november bracht I&O Research naar buiten dat laagopgeleiden meer voor elkaar zorgen dan hoogopgeleiden
** Een broodje van Turkse makelij dat in Den Haag of Rotterdam ( er wordt over getwist) is bedacht. Het is een broodje belegd met etages van kebab, kaas, knoflooksaus en sla.
*** De Frederik Hendriklaan, een winkelstraat in het hoge segment van de markt